تشویق به تسلط بر خشم در احادیث امامان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن كَظَمَ غَيظا مَلَأ اللّه ُ جَوفَهُ إيمانا .
هر كه خشمى را فرو خورد، خداوند درون او را از ايمان پُر كند.
امام على عليه السلام :
الغَضَبُ عَدُوٌّ فلا تُمَلِّكْهُ نفسَكَ .
خشم، دشمن توست. پس، او را برخود مسلّط مگردان.
امام على عليه السلام-در نامه اى به حارث همدانی-فرمودند:
وَ اكظِمِ الغَيظَ ، و تَجاوَزْ عندَ المَقدِرَةِ ، و احلُمْ عندَ الغَضَبِ ،
و اصفَحْ مَع الدَّولَةِ ؛ تَكُنْ لكَ العاقِبَةُ .
خشم را فرو خور و به هنگام توانايى گذشت كن و در هنگام عصبانيت بردبار باش
و در وقت چيرگى ببخشاى، تا سرانجامت نيكو باشد.
امام باقر عليه السلام :
مَن كَظَمَ غَيظا و هو يَقدِرُ على إمضائهِ حَشا اللّه ُ قَلبَهُ أمنا و إيمانا يومَ القِيامَةِ
كسى كه خشمى را فرو خورد در حالى كه مى تواند آن را اعمال كند، خداوند در روز قيامت دلش را از ايمنى و ايمان بياكَنَد.
امام صادق عليه السلام :
ما مِن جُرعَةٍ يَتَجَرَّعُها العَبدُ أحَبَ إلَى اللّه ِ عَزَّ و جلَ مِن جُرعَةِ غَيظٍ يَتَجَرَّعُها عِندَ تَرَدُّدِها في قَلبِهِ ، إمّا بِصَبرٍ و إمّا بِحِلمٍ .
محبوبترين جرعه نزد خداوند عزّ و جلّ كه آدمى آن را مى نوشد، جرعه خشمى است كه در دلش به گردش در مى آيد و او آن را يا با صبر و يا با بردبارى فرو مى برد.
امام رضا عليه السلام :
قالَ الحواريُّونَ لِعيسى عليه السلام : أيُّ الأشياءِ أشَدُّ ؟ قالَ : أشَدُّ الأشياءِ غَضَبُ اللّه ِ . قالوا : فيما يُتَّقى غَضَبُ اللّه ِ ؟ قال : بأن لا تَغضَبُوا .
حواريون از حضرت عيسى عليه السلام سؤال كردند: سخت ترين چيزها چيست؟ حضرت فرمود : سخت ترين چيزها خشم خداست. عرض كردند : چگونه مى توان خود را از خشم خدا نگه داشت؟ فرمود : به اين كه خشمگين نشويد.
فرو بردن خشم در معارف اسلامی
در معارف اسلامی به چیره شدن بر خشم، کظم غیظ اطلاق می شود. استاد مطهرى در كتاب فلسفه اخلاق در این باره مى نویسد: غیظى كه انسان پیدا مى كند درست حالت عقده اى را دارد كه در انسان پیدا مى شود. حل كردن این عقده را كظم گویند؛ مثل غده سرطان كه وقتى آن را زیر برق مى گذارند آب مى شود. از نظر روحى، كظم غیظ این است كه انسان كارى بكند كه نه تنها اثرى بر غیظ خودش مترتب نكند، بلكه آن عقده و كینه كه در قلبش وجود دارد، حل شود و مثل یخى كه آب مى شود، آب شود.» [فلسفه اخلاق،ص28]
از جمله آثار در روایتی از رسول اکرم صلوات الله علیه؛ فرو بردن خشم را کمال دلیری و شجاعت معرفی می نماید: کمال دلیری آن است که کسی خشمگین شود و خشمش شدت گیرد و چهره اش سرخ شود و موهایش بلرزد، اما بر خشم خود چیره گردد.» [نهج الفصاحه، ح 72]
همچنین در روایتی دیگر دیر به خشم آمدن را خصوصیتی از مومن می داند: بدانید که بهترین انسان ها کسانی هستند که دیر به خشم آیند و زود راضی شوند.» [نهج الفصاحه، ح 469]
و یا در قرآن کریم، آن را موجب نظر بخشش پرودگار می داند: همانا کسی كه در توانگرى و تنگدستى، انفاق مى كنند و خشم خود را فرو مى برند و از خطاهاى مردم در مى گذرند و خدا نیكوكاران را دوست دارد.» [آل عمران: 134]
1: وضو یا غسل گرفتن با آب سرد:
هنگام غضب با آب سرد وضو گرفته و یا غسل كنید؛ زیرا غضب از آتش است و آتش را چیزى جز آب خاموش نمى كند. [بحارلانوار، ج 7، ص 272 ]
2: تغییر حالت و مکان:
امام باقر علیه السلام نیز فرمودند: هرگاه شخصى خشمگین شد اگر ایستاده است، فورا بنشیند تا پلیدى و وسوسه ی شیطان از او دور شود. [اصول کافی، ج 2، ص 302]
3: جدیت در رفتار:
شاید یکی از بهترین شیوه های رفتاری برای این موضوع در سیره ی پیامبر اکرم صلوات الله علیه همین مورد باشد که با جدیت خود در مقابل دشمنان ایستادگی می کردند و راه نفوذی برای آنها نمی گذاشتند؛ چنانچه آیه شریفه مُحَمَّدٌ رَسولُ اللهِ وَ الَّذِینَ مَعَهُ اَشِدَّاءُ عَلَى الكُفَّارِ وَ رُحَمَاءُ بَینَهُم» [فتح/29] بیانگر همین نکته است.
این نکته فراموش نشود که جدیت داشتن در مطلبی متفاوت با خشم و غضب است و نباید این دو به یک معنا تعریف شوند.
4: اظهار محبت و مودت و تماس بدنی:
امام باقر علیه السلام مى فرماید: هر فردى كه بر نزدیكان خویش خشمگین شد، به سوى او برود و به او نزدیك شود و او را نوازش كند؛ زیرا تماس بدنى با نزدیكان سبب آرامش است.» [امالی صدوق1362، ص 340]
5: پناه بردن به اذکار و یاد الهی:
اذکاری مانند: "ذکر اعوذ بالله من الشیطان الرجیم" [سفینة البحار، باب غضب، به نقل از اخلاق در قرآن، ص 294.]
ذکر "لاحول ولا قوة الا بالله" [جامع الاحادیث، ج13، ص472، به نقل از اخلاق در قرآن، ص294]
6: توجه به آثار فرو بردن خشم
امام صادق علیه السلام: هركس درهنگام خشم و غضب، مالك نفس خویش باشد خداوند متعال بدن او را بر آتش جهنم حرام خواهد كرد.» [من لایحضره الفقیه،ج4،ص400]
7: از بین بردن زمینه های ایجاد کننده
برای مصونیت از خشم مذموم زمینه های خشم را همچون: گرسنگی، تشنگی، بی خوابی، رفاقت با افراد عصبی و . در خود از بین ببرید. چرا که علت بروز بسیاری از خشم های مذموم از این قبیل موارد می باشد.
8: توجه و مطالعه در سیره رفتاری بزرگان
مسلما مطالعه ی رفتار و سیره ی عملی بزرگانی چون رسول اکرم صلوات الله علیه می تواند الگوی مناسبی برای کنترل خشم و غضب به شمار آید.
راهبردهای مقابله ای و پیشگیرانه خشونت کدامند؟
روش های زیر می تواند به زوجین کمک نماید تا از بروز خشونت پیشگیری کنند و در خانواه آرامش برقرار نمایند:
1- گسترش مراکز مشاوره دولتی و تشویق افراد برای مراجعه
2- آموزش مهارت های زندگی به زوجین
3- تشویق افراد به استفاده از روش های مؤثر جهت کاهش عصبانیت و کسب آرامش روانی
4- تدارک برنامه های آموزشی در محل کار یا مراکز بهداشتی-درمانی جهت آشنایی جوانان با الگوی همسرگزینی
5- تقسیم نقش ها بر اساس تعاون و همکاری بین زن و مرد و حرکت از الگوی مرد سالاری به سمت تعاون گرایی
6- مشاوره گروهی
7- بالا بردن فرهنگ شویی و احترام متقابل به یکدیگر
8- ایجاد سیستم های پیگیری عوامل ایجاد کننده خشونت
9- اصلاح ساختارهای ناسالم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
عوامل گرایش به خشونت کدامند؟
الف: تاثیر عوامل محیطی در برانگیختن خشونت
از جمله عواملی که می توانند در زمینه های گرایش به خشونت موثر قلمداد شوند، عوامل محیطی هستند. پژوهش های بسیاری ارتباط میان عوامل محیطی مانند سطوح صوتی و ویژگی های آب و هوایی با پرخاشگری انسانی را تایید کرده اند. برخی از این عوامل مانند:
1- رابطه میان متغیرهای آب و هوایی و خشونت
2- رابطه ی میان محیط خانوادگی و گرایش به خشونت
ب) زمینه های فرهنگی
رفتارهای جمعی افراد جامعه متأثر از فرهنگ آن جامعه است، یعنی فرهنگ یک جامعه می تواند هنجاری را تقویت و یا تضعیف نماید، و آرامش طلبی نیز در بطن فرهنگ قرار دارد. به هر حال آنچه برداشت می گردد آن است که ریشه پرخاشگری و خشونت را می توان در میان اجزای فرهنگی یک جامعه جست و جو کرد. چندان جای تردید نیست که پیشه ی فرهنگی می تواند تاثیر بسیار مهمی بر رفتار و تفکر افراد داشته باشد. در حقیقت کیفیت زندگی ما تحت تاثیر پشینه ی فرهنگی ما قرار دارد؛ قطعا این کیفیت می تواند تحت تاثیر احساس هویت ما و درکی که از وابستگی به گروه هایی که خود را یکی از اعضای آنها می دانیم نیز قرار بگیرد.
ج) تاثیر رسانه های جمعی در گرایش به خشونت:
تحقیقات بسیاری در رابطه با تاثیر رسانه های جمعی بر روی خشونت در سطح جهان انجام شده است؛ با نگاهی به کلیت این مطالعات، نکاتی به دست می آید که لازم است در ابتدای این گفتار به آن اشاره شود. نخست آنکه، خیلی دشوار است که خشونت رسانه ای را تعریف واندازه گیری کنیم، برخی کارشناسان که تاثیر خشونت را در برنامه های تلویزیونی دنبال می کردند، خشونت را به عنوان اقدام به کشتن یا مجروح کردن کسی، مستقل از روش استفاده شده یا شرایط پیرامونی تعریف کرده اند. دوم آنکه، محققان بر سر نوع ارتباطی که داده ها اثبات می کنند، با هم اختلاف نظر دارند، برخی استدلال می کنند که نمایش خشونت در رسانه ها باعث پرخاشگری است. دیگران می گویند، این دو باهم مرتبطند؛ اما ارتباط علی و معلولی بین آنها وجود ندارد، وعده ای نیز می گویند که کلا ارتباطی بین این دو وجود ندارد. سوم آنکه، حتی آن هایی که به ارتباط بین خشونت رسانه ای و بروز رفتارهای پرخاشگرانه نظر دارند، درباره آن که چگونه یکی بر دیگری اثر می گذارد، با هم اختلاف نظر دارند، بعضی اعتقاد دارند که ساز و کار روان شناختی در راه و رسمی که ما یاد می گیریم ریشه دوانده است، برخی دیگر از محققان استدلال می کنند که این اثرات فیزیولوژیکی خشونت رسانه ای است که رفتار پرخاشگرایانه را ایجاد می کند، نمایش تصاویر خشن با افزایش ضربان قلب، تنفس سریع تر و فشار خون بالا ارتباط دارد، برخی فکر می کنند که این عکس العمل ها، مردم را مستعد می کند تا در دنیای واقعی به طور پرخاشگرانه عمل کنند.
تعریف خشونت و انواع آن
خشونت چیست؟
در واقع رفتاری است که در همه ی کشورها مشاهده می شود و بر قربانیان فراوان آن همه روزه افزوده و موجب اضطراب مردم و احساس ناامنی آنها و به ویژه گروه های ضعیف تر و آسیب پذیرتری می شود. در کل به رفتاری اطلاق می شود که هدفش اعمال آسیب و رنج می باشد. به عبارت دیگر رفتاری است که به قصد صدمه رساندن جسمانی یا روانی به فرد دیگر است. همچنین خشونت را می توان از نظر مفهومی، کنشی در نظر گرفت که از جانب فرد یا افرادی و از روی اراده و آگاهی به منظور آسیب رساندن فیزیکی یا روحی – روانی به دیگری انجام می پذیرد.
انواع خشونت به صورت‌های مختلف طبقه بندی می‌شوند. در اینجا ما خشونت را به دو نوع کلامی و غیر کلامی تقسیم کرده ایم:
یکی از رایج‌ترین انواع خشونت در کشور ما خشونت کلامی است که به روش‌های گوناگونی انجام میشود. خشونت کلامی می‌تواند شامل ناسزا، دشنام، بدگویی پشت سر افراد دیگر، زورگویی، داد و فریاد بر سر هم و. باشد.
خشونت غیرکلامی، هر گونه رفتاری به صورت غیر مستقیم و غیر کلامی در قالب خشونت را شامل میشود. از جمله خشونت‌های غیر کلامی می‌توان به خشونت جنسی، خشونت روانی، خشونت نوشتاری و. اشاره کرد.
درباره این سایت